گروه های گندم:
در ایالات متحده آمریکا و تجارت جهانی، ارقام گندم را بر حسب رنگ و میزان سختی دانه و همچنین زمان کاشت از لحاظ بهاره یا پائیزه بودن(بدون در نظر گرفتن اینکه انواع بهاره یا پاییزه حقیقی باشند)گروه بند ی می کنند. در این گروه بندی شش نوع اصلی زیر وجود دارد:
گندم پاییزه قرمز سخت -گندم بهاره قرمز سخت - گندم پاییزه قرمز نرم- گندم سفید -گندم دوروم و گندم دوروم قرمز
گندم های پاییزه قرمز سخت نوع اول در مناطق خشک ممالک متحده آمریکا که زمستان های چندان سختی ندارند کشت میشوند و آردشان از لحاظ نانوایی بسیار مرغوب است. لیکن انواع گندم بهاره قرمز سخت در مناطقی در بهار کشت میشود که زمستان ها به قدری شدید است که سبب سرما زدگی زیاده از حد محصول گندم پائیزه می شود گندم های کاشته شده در بهار از رطوبتی که در زمستان در خاک ذخیره شده به قدر گندم های کشت شده در پائیز استفاده نمی کنند زیرا سیستم ریشه ای آن ها تراکم کمتری دارد و بیشتر رشدشان نیز در هوای گرم صورت می گیرد. این دو گروه شامل گندم هایی است که دارای بهترین خواص نانوایی می باشند. زیرا که دانه های آن ها سخت و شفاف بوده، حاوی پروتئین زیاد و گلوتن زیاد می باشند و نان حاصله از آن ها نیز استحکام زیادی دارد.
بنا بر این در مخلوط با آرد های نا مرغوب مورد استفاده قرار می گیرند. گندم های پاییزه قرمز نرم و گندم های سفید نرم(T.aestivumو(T.compactumدر مناطقی که میزان بارندگی 350-300میلیمتر است کشت می شوند و آرد حاصل از آن ها برای تهیه کلوچه و بیسکویت مناسب است.
گندم دوروم در نواحی محدود و خشک تر همان مناطقی که گندم های بهاره قرمز سخت کشت می شوند، مورد زراعت قرار می گیرد و نسبت به برخی از گندم های ویژه نان متمایز می باشند. دارای ساقه های تو پر، به ویژه در نزدیکی سنبله(که معمولا ًدارای ریشک های دراز و خشبی می باشند)هستند به علاوه دانه هایشان معمولاً دراز، نوک تیز و زاویه دار بوده ورأسشان دارای کرک های ریزی است.ضمناً بسیار سخت و شفاف می با شند.
ارقام سنتی و اصلاح شده:
در مناطقی که زراعت گندم به صورت سنتی انجام می گیرد و واریته های جدید به آنجا راه نیافته است؛ واریته های متعدد بومی و غیر اصلاح شده که در نتیجه انتخاب طبیعی و یا انتخاب آگاهانه شخصی طی نسل ها به وجود آمده اند، مورد زراعت قرار می گیرند.
این واریته ها در برابر عوامل نامساعد مقاوم بوده، به شرایط اکولوژیکی یک منطقه به خوبی سازگارند، لیکن در مقابل عملیات زراعی پیشرفته واکنش زیادی از خود نشان نمی دهند و به همین دلیل جایگزین کردن آن ها با واریته های اصلاح شده، که اکثراً از مناطق دیگری وارد می شوند، شرط لازم و قبلی برای ازدیاد تولید مبتنی بر تکنولوژی نوین است .ابتدا اکثر واریته های محلی مناطق خشک گندم کاری سنتی از انواع دوروم بودند که با نوین شدن روش های تولید، اکثراً یا به کلی جای خود را به انواع aestivum داده اند.
گندم دو رگه(هیبرید)
تولید بساک های طبیعی و گرده بستگی به هم آهنگی و تعادل بین ژن های کروموزومی ویژه و نیز بعضی عوامل موجود در سیتوپلاسم دارد. در بعضی گندمها ژنهای غیر کروموزومی، نوعی تغییر پذیری در سیتوپلاسم وجود دارد که مانع تشکیل طبیعی بساک و گرده می شود. در عین حال چنانچه ژنهای غالب باز گرداننده باروری در نو سل وجود داشته باشند ، نبات هنوز می تواند گرده بارور تولید کند. دو جزء مزبور را می توان به وسیله یک سلسله تلاقیهای معمولی و برگشتی از هم جدا کرد. زیرا با وارد کردن نر عقیمی سیتوپلاسمی به لاینی که فاقد ژنهای باز گرداننده است می توان یک لاین والد ماده نر عقیم به وجود آورد و با انتقال ژنهای باز گرداننده باروری به یک واریته تجارتی، یک والد نر پایدار تولید کرد.
T. timopheevil ( گندمی که از گرجستان برخاسته و در آمریکا نیز یافت می شود) معمولا به عنوان یک منبع نر عقیمی سیتوپلاسمی مورد استفاده قرار می گیرد. در این گونه، عوامل تغییر پذیر مغلوب سیتوپلاسم، توسط دو ژن باز گرداننده باروری غالب خنثی می گردند.
در برنامه های به نژادی گندم هیبرید در سیانو سونورو در مکزیک، هیبریدهای فوق العاده جالبی تولید شده، که عملکرد هایی بیش از 7500 کیلو گرم در هکتار و یا تقریبا 50 درصد بیش از پر محصول ترین واریته های گندم خود گرده افشان تولید می کنند. با استفاده از نر عقیمی می توان علاوه بر اثرات معمول هتروسیس بر عملکرد دانه، صفات برجسته و مطلوب را نیز در یک ردیف جمع آوری نمود، مشروط بر آنکه صفات مزبور غالبا تام و یا غالبا ناقص باشند .
به منظور افزایش مصونیت در مقابل نژاد های جدید زنگ ، هدف نهایی مبتنی بر تولید هیبرید های چند لاینی می باشد که هر یک دارای فنوتیپ لازم برای خواص کیفی و زراعی هستند، لیکن در عین حال مرکب از لاین هایی می باشند که در مقابل زنگ مشتق از منابع چند ژنی مقاومند. محدودیت عمده گندم هیبرید مشکل گرده افشانی کافی آن توسط باد است، زیرا گرده های بارور فراوانی تولید نمی کنند و نیز در معرض دگر گرده افشانی قرار نمی گیرند.
